Okupacja 1968

20 sierpnia 1968 roku o godzinie 23:00 wojska Związku Radzieckiego, Węgier, Polski, Bułgarii i NRD dokonały inwazji na Czechosłowację w celu zatrzymania politycznych reform liberalizacji Praskiej Wiosny kierowanej przez Alexandra Dubčeka. Była to największa operacja wojskowa w historii Europy po drugiej wojnie światowej. Wzięło w niej udział od 175 tys. do 500 tys. żołnierzy.

Dziś, 50 lat po tym wydarzeniu, dawni uczestnicy, reprezentujący państwa Układu Warszawskiego, wracają do tamtej historii. W pięciu etiudach zrealizowanych przez reżyserów i reżyserki z Rosji, Węgier, Polski, Bułgarii i Niemiec, weterani operacji „Dunaj” opowiadają z własnej perspektywy, jak wielka historia spotkała na swojej drodze małego człowieka. W miejsce typowej dla wojska depersonalizacji, bezwarunkowego posłuchu i hierarchii mają możliwość przekazania indywidualnych narracji, jak np. wspomnień polskiego żołnierza, który został zmobilizowany niedługo po ślubie, węgierskiego wojaka, który podczas pobytu w czechosłowackiej wiosce poznał miłość swojego życia czy młodego Bułgara, który oddalił się z obozu za potrzebą i nigdy nie wrócił. Większość z nich krytycznie ocenia tamtą interwencję, choć używa do tego różnych środków: jedni podkreślają absurd wojny jako takiej, inni powołują się na podstawowe prawa człowieka, jeszcze inni – na więzi międzyludzkie istniejące ponad granicami państw czy wreszcie bezkrwawy przebieg wydarzeń na większości okupowanych terenów. Wartym uwagi pozostaje jednak pytanie, czy dziś po oswobodzeniu się z radzieckiej dominacji i zniesieniu w większości krajów obowiązkowej służby wojskowej, stać ich i nas – choćby w wypowiedziach – na pełną wolność?